Robert Motherwell en de Spaanse Burgeroorlog

In 1948 begon de Amerikaanse kunstenaar Robert Motherwell zijn meest bekende serie 'Elegies to the Spanish Republic' te maken, volgens een thema dat hij ontleende aan een gedicht van de dichter Federico García Lorca. Daarmee wilde Motherwell de grote indruk weergeven, die de Spaanse burgeroorlog op hem had gemaakt toen hij nog maar net éénentwintig jaar oud was. In die oorlog zou het voor het eerst zijn dat er luchtbombardementen op burgerdoelen werden uitgevoerd, met een half miljoen slachtoffers ten gevolge. De serie bestaat uit ruim 200 werken.

Korte biografie
Robert Burns Motherwell werd in 1915 geboren in Aberdeen (Washington). In de dertiger jaren ging hij filosofie studeren aan de Stanford-universiteit in Californië, wat hem later in de perceptie van zijn kunst zou beïnvloeden. Vanwege zijn vertrouwdheid met de logische analyse van o.a. Wittgenstein zou hij ook gauw uitkomen op abstractie.

In 1937 vervolgde hij zijn studie aan de Harvard-universiteit, waarna hij vlak voor de Tweede Wereldoorlog in Europa terechtkwam en daar in 1939 zijn eerste kleinschalige individuele expositie had in de Raymond Duncan Gallery te Parijs. Bij terugkomst in Amerika besloot hij kunstgeschiedenis te gaan studeren aan de Columbia universiteit. Maar al gauw zou hij ontdekken dat zijn ware passie eigenlijk de schilderkunst was.

In 1941 werkte Motherwell onder invloed van het surrealisme met het zg. 'automatisch' tekenen, zonder tussenkomst van de rede. Ook begon hij in navolging van de Dada-beweging de techniek van de collage te hanteren, die hij later gebruikte als basis voor zijn schilderijen. In datzelfde jaar leerde hij ook William Baziotes kennen, die hem zou introduceren bij Jackson Pollock.

Een jaar later nam Motherwell deel aan de internationale 'First Papers of Surrealism'-tentoonstelling in New York, waarna hij twee jaar later door Peggy Guggenheim werd gevraagd te exposeren in haar Art of This Century Gallery. Ondertussen ontwikkelde Motherwell zich tot een woordvoerder van de New Yorkse Avant garde, waartoe ook o.a. Barnett Newman, Mark Rothko en Willem de Kooning behoorden. Behalve dat hij lezingen gaf over moderne kunst was hij betrokken bij het surrealistische tijdschrift VVV. In die periode startte hij ook de serie 'Elegies to the Spanish Republic' (Elegieën aan de Spaanse Republiek), die hij tot ver in de jaren 60 zou doorzetten.

In 1967 werd Motherwell inspireerde een kleiner dat tegen een groter doek leunde hem tot een nieuwe serie schilderijen, de zg. 'Open-serie'. De werken bevatten kleurvelden begrensd door vage houtskoollijnen en suggereren de aanwezigheid van een deur of een raam.

'Elegies to the Spanish Republic'
Met de abstracte serie 'Elegies to the Spanish Republic' wilde Motherwell een ode brengen aan de slachtoffers die tijdens de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) zijn gevallen -een strijd tegen de toenmalige Spaanse Republiek, waarin Hitler met bombardementen steun gaf aan de rebellen onder aanvoering van Franco. De serie wordt gekenmerkt door monumentale zwarte organische vormen tegen een haast witte achtergrond, waarin subtiel aardse kleuren zijn aangebracht. Typerende zijn de ritmische eivormige zwarte vlakken, die steeds terugkomen. Deze vlakken zouden verwijzen naar stierentestikels, zoals die aan het einde van een stierengevecht aan het publiek getoond kunnen worden als de stierenvechter zijn 'werk' goed heeft gedaan.

Dit geeft de serie, geheel naar Motherwell's overtuiging dat de wetten van de schilderkunst op de eerste plaats ethisch van aard waren en daarna pas het esthetisch, een morele inhoud. Door middel van abstracte vormen weet Moterwell zo de verschrikkingen van de oorlog weer te geven. Tegelijkertijd zoekt hij naar contrast en relatie tussen leven en dood.